وبلاگ
خاکشیر برای زردی نوزاد: آیا خاصیت آن مورد تأیید است؟
زردی نوزاد (هایپربیلی روبینمی)، یکی از شایعترین نگرانیهای والدین پس از تولد است که معمولاً ۲ تا ۳ روز پس از تولد خود را نشان میدهد. این وضعیت که با تغییر رنگ پوست و چشمها به زردی مشخص میشود، ناشی از افزایش سطح بیلیروبین در خون است. در مواجهه با این چالش، بسیاری از والدین به دنبال راهکارهای درمانی، از جمله روشهای سنتی و گیاهی، هستند. در این میان، خاکشیر (با نام علمی Descurainia sophia) به دلیل جایگاه ویژهاش در طب سنتی ایران، اغلب به عنوان یک گزینه مطرح میشود.
خاکشیر، این گیاه علفی که دارای طبع سرد و تر است، در طب سنتی ایران به عنوان یک داروی گیاهی با خواص متعدد شناخته میشود. باور عمومی بر این است که از آنجا که زردی را در طب سنتی ناشی از افزایش صفرا و طبع گرم بدن میدانند، خاکشیر به واسطه خاصیت خنککنندگی خود میتواند در کاهش حرارت بدن و رفع علائم زردی نوزاد موثر باشد. با این حال، اگرچه روشهای طب سنتی در مواردی برای زردی خفیف تأثیرگذار هستند، اما هرگز نباید جایگزین درمان اصلی و توصیههای پزشکی مدرن شوند، بهویژه زمانی که صحبت از سلامت نوزادان حساس است.
مکانیسم اثر و شواهد سنتی خاکشیر در کاهش بیلیروبین
خاکشیر به دلیل ترکیباتی که دارد، خواص متعددی را از خود نشان میدهد که میتواند در فرآیندهای فیزیولوژیکی بدن مؤثر باشد. این گیاه حاوی فیبر است و به عنوان یک ملین طبیعی عمل میکند که میتواند به بهبود عملکرد دستگاه گوارش و تسهیل هضم غذا کمک کند. علاوه بر این، پژوهشها و متون طب سنتی به خواص ضدالتهابی و ضدباکتریایی خاکشیر نیز اشاره دارند که همگی میتوانند در حفظ سلامت عمومی بدن و بهبود فرآیندهای دفع سموم نقش داشته باشند.
خاصیت خنککنندگی طبیعی خاکشیر، از جمله دلایلی است که در طب سنتی برای کاهش حرارت بدن و رفع علائم زردی به آن استناد میشود. این باور وجود دارد که ترکیبات موجود در خاکشیر میتوانند در کاهش سطح بیلیروبین در خون و در نتیجه کاهش مدت زمان زردی نوزاد مؤثر باشند. با این حال، نکته کلیدی در اینجا نحوه مصرف و انتقال این خواص به نوزاد است که نیازمند توجه دقیق به توصیههای پزشکی است.
مصرف توسط مادر شیرده
بهترین و ایمنترین روش برای بهرهمندی نوزاد از خواص خاکشیر در دوران زردی، مصرف آن توسط مادر شیرده است. این رویکرد به انتقال خواص مفید خاکشیر از طریق شیر مادر به نوزاد کمک میکند، بدون اینکه نوزاد به طور مستقیم در معرض خطرات احتمالی قرار گیرد. مصرف خاکشیر توسط مادر میتواند به افزایش دفع بیلیروبین از طریق ادرار و مدفوع نوزاد کمک کند. مادران شیرده، در صورت عدم وجود حساسیت خاص، میتوانند روزانه مقداری شربت خاکشیر (مثلاً ۳ تا ۴ لیوان) را در رژیم غذایی خود بگنجانند. این روش نه تنها برای نوزاد بیخطرتر است، بلکه میتواند به هیدراته ماندن مادر نیز کمک کند.
هشدارهای جدی پزشکی: چرا دادن خاکشیر به نوزاد ممنوع است؟
با وجود باورهای سنتی و پتانسیلهای دارویی خاکشیر، متخصصان پزشکی تأکید قاطعی بر عدم مصرف مستقیم آن توسط نوزادان دارند. دستگاه گوارش نوزادان، بهویژه در ماههای ابتدایی زندگی، بسیار حساس و نابالغ است و نمیتواند مواد غذایی یا گیاهی را به درستی هضم کند. هرگونه مداخله غذایی غیر از شیر مادر یا شیر خشک، میتواند عواقب جدی برای سلامت نوزاد به همراه داشته باشد.
دادن خاکشیر به نوزادان زیر شش ماه، به دلیل حساسیت بالای سیستم گوارش آنها، میتواند منجر به تحریک روده، نفخ شدید، اسهال یا بروز واکنشهای آلرژیک شود. این علائم نه تنها برای نوزاد آزاردهنده هستند، بلکه میتوانند منجر به دهیدراتاسیون (کمآبی بدن) و کاهش وزن شوند که در نوزادان بسیار خطرناک است. بنابراین، رعایت توصیههای پزشک و پرهیز از خوددرمانی با داروهای گیاهی برای نوزادان، امری حیاتی است.
سن مجاز و محدودیتها
دادن خاکشیر به نوزادان تازه متولد شده و کودکان زیر دو سال به طور کلی ممنوع است. نوزادان تا حدود شش ماهگی باید تنها از شیر مادر یا شیر خشک تغذیه کنند و نباید هیچ نوع خوراکی، حتی گیاهی، دریافت کنند. این محدودیت غذایی به دلیل عدم تکامل کامل دستگاه گوارش نوزاد و جلوگیری از بروز مشکلات گوارشی و آلرژیک است. هرگونه تصمیم برای معرفی غذاهای جامد یا گیاهی به رژیم غذایی نوزاد باید با مشورت و تأیید پزشک متخصص اطفال صورت گیرد.
افزایش زردی و کاهش وزن
برخی مطالعات علمی، برخلاف باور عمومی، نشان دادهاند که تجویز داروهای سنتی اضافی نظیر عصاره خاکشیر به نوزادان میتواند باعث افزایش هایپربیلیروبینمی (سطح زردی) و تأخیر در زمان مراجعه مجدد به پزشک شود. این تأخیر در درمان میتواند عواقب خطرناکی برای نوزاد داشته باشد، زیرا سطوح بالای بیلیروبین میتواند به مغز آسیب رسانده و منجر به عوارض عصبی دائمی شود. علاوه بر افزایش زردی، مصرف این مواد سنتی توسط نوزادان میتواند باعث کاهش وزن بیشتری در آنها شود که خود یک عامل خطر جدی برای سلامت نوزادان است.
نحوه صحیح مصرف برای کودکان بزرگتر
در سنین مجاز و با تأیید پزشک، مثلاً بعد از ۸ ماهگی، اگر قرار باشد خاکشیر برای کودک استفاده شود، باید با رعایت نکات بهداشتی و ایمنی خاصی همراه باشد. خاکشیر باید کاملاً شسته و جوشانده شود. پس از جوشاندن، محلول حاصل باید به دقت صاف شود تا هیچ دانه یا ذرات جامدی از آن باقی نماند. این کار از خطر خفگی یا تحریک دستگاه گوارش کودک جلوگیری میکند. با این حال، حتی در این سنین نیز، مصرف خاکشیر باید با احتیاط فراوان و تحت نظارت پزشک باشد تا از هرگونه عارضه جانبی ناخواسته پیشگیری شود.
بهترین راهکار درمانی
خاکشیر به دلیل طبع سرد و خاصیت خنککنندگی، در طب سنتی ایران برای مادر شیرده توصیه شده است و میتواند از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل شود. اما برای نوزادان زیر شش ماه، دادن مستقیم خاکشیر به هیچ عنوان مناسب نیست و میتواند موجب تأخیر در درمان زردی، افزایش سطح بیلیروبین و حتی کاهش وزن خطرناک شود. دستگاه گوارش نوزادان در ماههای ابتدایی زندگی بسیار حساس و ناتمام است و توانایی هضم و جذب مواد غذایی یا گیاهی را ندارد.
از آنجایی که تشخیص دقیق درجه زردی نوزاد به راحتی برای والدین ممکن نیست و عدم درمان به موقع ممکن است عوارض خطرناکی برای سیستم عصبی نوزاد داشته باشد، استفاده از روشهای طب سنتی اغلب نمیتواند جایگزین درمان اصلی و استاندارد بیماری شود. در مواردی که زردی نوزاد خفیف باشد، روشهای سنتی مانند مصرف خاکشیر توسط مادر، ممکن است در کنار تغذیه کافی و مکرر نوزاد مؤثر باشد. اما در موارد شدیدتر یا زردی با سطح بیلیروبین بالا، درمان اصلی و بیخطر، استفاده از دستگاه فتوتراپی (نوردرمانی) است. برای اطمینان از درمان سریع، مؤثر و ایمن، بهترین راهکار استفاده از دستگاه فتوتراپی است. اگر در مورد زردی نوزادتان نگرانی دارید و به دنبال راه حل مطمئن هستید، میتوانید با متخصصان زردی گرام تماس بگیرید. همچنین، برای درمان سریع و ایمن، میتوانید با اجاره دستگاه زردی نوزاد از این خدمات بهرهمند شوید و با شماره 09122771364 تماس بگیرید تا در این مورد راهنماییهای لازم را دریافت کنید. استفاده از این دستگاهها (نوردرمانی) راهی سریع و مطمئن برای درمان زردی نوزاد و حفظ سلامت او است.